11 loài vật sống lâu nhất hành tinh

Chúng ta thường nghĩ rằng các loài côn trùng chỉ sống được vài ngày hoặc vài ba tuần. Bất cứ một tổ mối nào cũng ít nhất được “cai trị” bởi mối chúa (Queen Termite) và mối vua. Sau khi được thụ tinh bởi con đực, mối chúa từ từ tăng dần số lượng trứng đẻ ra, ban đầu là chỉ vài chục trứng và cuối cùng đạt tới số lượng 25.000 trứng mỗi ngày. Nếu không bị săn mồi bởi các loài khác, mối chúa có thể sống tới 50 năm, và mối vua cũng có tuổi thọ tương đương vậy. Đối với những con mối thợ thông thường, chúng chỉ sống được tối đa một hoặc hai năm.

Ở trong tự nhiên, các loài cá thường sống được khoảng vài năm và như loài cá vàng nuôi trong bể được chăm sóc kỹ càng cũng may mắn lắm thì sống lâu được khoảng 10 năm. Nhưng hiếm có loài cá nào trên thế giới có thể khiến con người say mê như cá koi. Là một loài cá chép nội địa ở Nhật bản, nhưng cá koi có thể chịu được nhiều điều kiện môi trường sống khác nhau. Tuy nhiên, với lớp da nổi bật, chúng không được “trang bị” bất cứ thứ gì mạnh mẽ để có thể chống lại các loài ăn thịt chúng. Một số cá koi có thể sống tới 200 năm, nhưng các nhà khoa học ước tính trung bình chúng chỉ sống khoảng 50 năm đổ lại, như vậy đã sống lâu hơn các loài cá nuôi nhốt khác rất nhiều.

Loài vẹt Macaw đựợc ví như một những người nông dân điển hình. Loài chim này có màu sắc sặc sỡ, chúng sống chung thủy trăm năm với bạn đời. Con cái có nhiệm vụ ấp trứng và chăm sóc con non, trong khi đó con đực đảm nhiệm công việc kiếm mồi về. Chúng có một cuộc sống gần giống như con người, sống già tới 60 năm trong tự nhiên và có khả năng sống tới 100 năm. (Có một điều trớ trêu tàn nhẫn là chúng đang chịu đựng mức sống với tuổi thọ thấp hơn mong đợi, rất nhiều phân loài của chúng đang bị đe dọa, nguyên do sự săn bắt nuôi nhốt làm thú cưng quá mức và sự tàn phá của môi trường sống trong các khu rừng mưa nhiệt đới).

Khi nói về danh sách những loài vật sống lâu nhất tới cả thế kỷ, chúng ta thường bỏ qua hoặc đặt dưới danh sách loài kỳ nhông hang động (Cave Salamander) hay còn gọi là kỳ nhông mù (blind salamander) – Proteus anguinus. Làm sao một loài vật yếu ớt mong manh, đôi mắt dường như mù lòa, và sống trong hang động tăm tối và chỉ dài cỡ 15cm lại có thể sống trong tự nhiên lâu hơn được dăm ba tháng? Các thuộc tính tự nhiên về tuổi thọ của kỳ nhông hang động đều chỉ ra sự chuyển hóa chậm chạp của nó. Loài kỳ nhông mất tới 15 năm để  phát triển trưởng thành. Chúng đẻ trứng theo chu kỳ 12 năm hoặc hơn, chúng hiếm khi di chuyển ngoại trừ lúc tìm kiếm thức ăn. Chúng sống trong hang động nên dường như không có kẻ thù ăn thịt. Điều này giúp kỳ nhông hang động sống lên tới cả thế kỷ trong tự nhiên. (Thông tin thêm, loài kỳ nhông khổng lồ Nhật Bản chỉ sống hiếm khi vượt quá 50 năm).

Loài người thường được ghi nhận là “loài vật sống lâu nhất” so với những loài linh trưởng khác. Có khoảng tới 500,000 người trên thế giới được ghi nhận là sống tới 100 tuổi. Khoảng 10 nghìn năm trước đây, loài người tinh khôn – Homo sapiens khi sống được khoảng 20 đến 30 tuổi thì được xem là đã già. Cho đến tận thế kỷ 18, loài người có tuổi thọ trung bình hiếm khi vượt quá 50 tuổi. Nguyên nhân chính là do tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh cao và quá nhiều căn bệnh truyền nhiễm lây lan gây tử vong; Thực tế trong suốt lịch sử loài người, nếu sống sót qua được độ tuổi vị thành niên thì tỉ lệ tuổi thọ của bạn có thể tăng lên tới 50, 60 năm. Điều gì khiến loài người chúng ta có thể tăng tuổi thọ? Đó chính là nền văn minh, sự khai hóa. Đặc biệt là các vấn đề về vệ sinh, dinh sưỡng và sự đoàn kết tương trợ lẫn nhau của loài người.

Theo một quy tắc chung, loài vật có vú càng lớn càng có xu hướng có tuổi thọ dài hơn, nhưng thậm chí theo tiêu chuẩn vậy, loài cá voi đầu cong (Bowhead Whale) – Balaena mysticetus vẫn là một ngoại lệ, con trưởng thành thường xuyên sống quá 200 năm tuổi. Một phân tích gần đây về hệ gen của loài cá voi này đã làm sáng tỏ điều bí ẩn. Nghiên cứu chỉ ra rằng cá voi đầu cong sở hữu các bộ gen độc đáo giúp chúng sửa chữa các DNA và đề kháng với các đột biến gen (đồng nghĩa với khả năng chống lại các bệnh ung thư). Khi cá voi đầu cong sống ở Bắc Cực và các vùng biển cận Bắc Cực, sự chuyển hóa chậm chạp của chúng cũng có thể ảnh hưởng tới tuổi thọ. Hiện tại có khoảng 25000 các voi đầu cong sinh sống ở bán cầu bắc, kể từ năm 1966 đã có sự hồi phục về số lượng loài cá voi này.

Loài rùa khổng lồ ở quần đảo Galapagos và Seychelles là một ví dụ điển hình về hiện tượng “khổng lồ hóa trên đảo hoang” (Island gigantism) – Hiện tượng các loài động vật có xu hướng đạt tới hạn kích thước cơ thể khi không bị ảnh hưởng bởi loài thiên địch, chúng phát triển kích thước cơ thể lớn bất thường. Loài rùa này có cân nặng thuộc hàng khủng 450kg. Và chúng có thể sống trên 200 năm tuổi, ghi nhận những cá thể sống lâu nhất thường ở tầm 300 năm tuổi. Bằng chứng thể hiện rõ nhất việc sống thọ của loài rùa này chính là sự di chuyển rất chậm chạp, sự chuyển hóa cơ bản trong cơ thể chúng cực kỳ chậm, và các giai đoạn trong cuộc đời chúng tương đối dài, ví dụ như loài rùa khổng lồ Aldabra mất tới 30 năm để dậy thì, gần gấp đôi loài người.

Cá mập Greenland (Squalus microcephalus) đúng ra nên được biết đến nhiều hơn, giống như loài cá mập trắng lớn, chúng thực sự có kích thước rất khủng (lên tới 900kg), càng kỳ lạ hơn khi chúng chỉ sống ở khu vực Bắc Cực. Loài cá mập này tương đối nguy hiểm, nhưng theo một cách hoàn toàn khác, không giống như cá mập trắng lớn có thể cắn đứt đôi con người làm hai nửa, thịt của loài cá mập greenland có thành phần hóa học chưá độc tố (trimethylamine N-oxide) đối với con người. Điều đáng chú ý nhất là tuổi thọ trên 400 năm của nó. Do môi trường nước đóng băng và sự chuyển hóa chậm trong cơ thể, các hợp chất bảo vệ methyl hóa ở trong cơ bắp. Đáng kinh ngạc hơn, chúng chỉ trưởng thành khi đạt 100 năm tuổi, giai đoạn tuổi mà với hầu hết các loài khác đã chết từ lâu.

Nghe có vẻ như đùa khi nói loài Ngao có thể sống tới 500 năm tuổi. Các nhà khoa học đã làm một cuộc điều tra về loài ngao vỏ cứng Arctica islandica, rằng chúng có thể sống tới hàng thế kỷ. (Bạn có thể xác định tuổi của các loài ngao, sò trai bằng cách đếm các vòng sinh trưởng trong vỏ của chúng). Một điều trớ trêu là loài ngao này được đánh bắt làm thực phẩm ở nhiều nơi trên thế giới, vì vậy hầu hết chúng ít có khả năng sống lâu tới mức tuổi trên. Nó sẽ là loài sống lâu nhất nếu không bị con người tác động.

Để xác định tuổi thọ của các loài vi sinh vật là một vấn đề phức tạp. Theo nghĩa nào đó, cacs loài vi sinh vật đều gần như bất tử, vì cách chúng truyền bá thông tin di chuyền của chúng bằng cách phân chia liên tục (không giống như các loài động vật bậc cao). Thuật ngữ “Endoliths” chỉ về các loài như vi khuẩn, nấm, amip hay rong tảo sống sâu dưới lòng đất, trong các khe đá. Các nghiên cứu chỉ ra rằng các cá thể của một số loài này chỉ phân chia tế bào mỗi lần hàng trăm năm. Điều này khiến cho tuổi thọ của chúng kéo dài lên tới 10 nghìn năm. Quan trọng hơn, Endoliths là loài tự dưỡng, nghĩa là chúng thúc đẩy sự trao đổi chất không thông qua khí oxi và ánh sáng mặt trời, bằng cách dùng các hóa chất vô cơ, những nguồn năng lượng này hầu như không bị cạn kiệt trong môi trường sống dưới lòng đất của chúng.

Gần như không có một cách tốt nhất nào để có thể xác định tuổi thọ trung bình của các loài sứa trong phòng thí nghiệm. Vì bản thân chúng rất mong manh, dẫn tới rất khó phân tích chuyên sâu. Tuy nhiên, hầu hết những danh sách các loài vật sống lâu nhất đều có mặt của loài sứa Turritopsis dohrnii. Chúng là một loài sứa có khả năng đảo ngược vòng đời của mình. Tuy nhiên rất khó có một cá thể có thể tồn tại tới hàng triệu năm. Chỉ vì chúng “bất tử” về mặt sinh học không có nghĩa là chúng không chịu tác động của môi trường xung quanh hay các loài vật ăn thịt khác. Do vậy loài sứa bất tử chỉ là loài vật sống lâu nhất trên lý thuyết.